การตัดหญ้า

การตัดหญ้าดูแล้วไม่น่ามีปัญหา มีเครื่องก็ตัดไป หญ้ายาวก็ตัดให้สั้น
คิดอย่างนั้นก็ถูกครับ แต่หลายคนอาจเจอปัญหาว่า ทำไมตัดหญ้าเสร็จใหม่ ๆ สนามหญ้าจะกลายเป็นสีเหลืองหรือน้ำตาล ไม่เขียวสบายตาเหมือนก่อนตัด หรือตัดหญ้ายากมาก หญ้าเหนียวตัดลำบาก จนเข็นเครื่องตัดหญาแทบไม่ไหว เราจะมาดูว่าตัดหญ้าอย่างไรจึงจะถูกต้อง

ตัดหญ้าบ่อยแค่ไหนถึงจะดี?

ตอบได้เลยว่ายิ่งบ่อยยิ่งดี สนามหญ้าที่ตัดบ่อยสนามจะเขียวขจี เพราะหญ้าแตกใบอ่อนอยู่เรื่อย ๆ คือหญ้าจะเจริญเติบโตออกด้านข้างแทนด้านสูง หญ้าจะแน่นแต่ไม่ยาว แต่ในความเป็นจริงคงไม่มีใครที่ไหนจะขยันตัดหญ้าได้ทุก 3 วัน ดังนั้น จึงอาจพูดได้เป็นแนวทางกว้าง ๆ ว่า ควรตัดทุกอาทิตย์ หรืออย่างน้อยที่สุดทุกสองอาทิตย์ ไม่ควรเว้นระยะห่างเกินนี้

การทิ้งช่วงการตัดหญ้านานเกินไป อย่างเช่นเดือนละครั้ง เมื่อตัดแล้วสนามหญ้าจะกระดำกระด่างไม่เขียวขจี มองแล้วไม่สบายตา เพราะหญ้าที่ยาวเกินไป เมื่อถูกตัดส่วนที่เป็นใบอ่อนสีเขียว ๆ ไปแล้ว จะเหลือแต่กิ่งก้านสีน้ำตาล เมื่อมองโดยรวมจึงเห็นสนามเป็นสีเหลืองหรือสีน้ำตาลเป็นหย่อมๆ ไม่เจริญหูเจริญตา

แต่ที่ว่าตัดเดือนละสองครั้งก็มีข้อยกเว้นเหมือนกัน ในหน้าฝน ฝนตกชุก หญ้างามอย่างรวดเร็ว อาจจะต้องเพิ่มความถี่ในการตัดหญ้าให้มากขึ้นเป็นทุกอาทิตย์

ในหน้าแล้ง แม้ฝนจะไม่ตกเป็นเวลาหลายอาทิตย์ติดต่อกัน ทำให้เราต้องรดน้ำหญ้าทุกวันเหมือนเดิม หญ้าจึงแตกใบอ่อนอยู่เรื่อย ๆ จะเว้นช่วงเกินสองอาทิตย์จึงไม่เหมาะอีกเช่นกัน

ว่ากันว่าคนมีสนามหญ้าอยู่ในบ้าน จึงเหมือนคนมีกรรมสถานหนึ่ง คือจะทิ้งสนามไปไหนได้ไม่นานก็ต้องกลับมาตัดหญ้า ไม่งั้นหญ้าในสนามจะรกเรื้อ เป็นที่อยู่อาศัยของอสรพิษนานาชนิดได้ไม่ยาก และกรรมนี้ จะยังคงสนองเจ้าของบ้านอยู่ตราบเท่าที่ยังรักจะมีสนามหญ้าเขียว ๆ ประดับบ้านอยู่ แต่เมื่อได้ชดใช้กรรมนี้ด้วยการตัดแต่งหญ้าอย่างสม่ำเสมอแล้วก็ทำให้คนจำพวกนี้มีสนามนุ่ม ๆ ไว้นั่งพักผ่อนกับลูกกับเมียในเวลาว่าง มีสนามเขียว ๆ ไว้ทอดสายตายามคิดคำนึงอย่างสบายใจ ฯลฯ ส่วนตัวผมคิดว่าคุ้มอยู่นะ

วิธีการตัดหญ้า

ในที่นี้ขอพูดถึงเฉพาะคนที่ใช้เครื่องตัดหญ้าเท่านั้น ส่วนที่ใช้กรรไกรตัดหญ้าขอยกไว้ในฐานะบุคคลผู้มีความเพียรเป็นเลิศอันไม่สมควรพาดพิงก้าวล่วงด้วยประการใด ๆ

บางคนเคยตัดหญ้าอยู่บ่อย ๆ อ่านถึงตรงนี้อาจแย้งว่า ไม่เห็นยาก ติดเครื่องได้ก็ลุยเลย ไม่เห็นจะต้องมาพูดพล่ามให้วุ่นวาย

ก่อนตัดหญ้ายังมีอย่างน้อยสองสามอย่างที่น่ากระทำก่อน

1. เดินสำรวจสนามให้รอบ ดูว่ามีเศษอิฐเศษหินหลงมาอยู่ในสนามหญ้าของเราหรือไม่ อาจจะมาจากเด็กซน ๆ ข้างบ้านปาเข้ามา หรือจากการแตกบิ่นของพื้นผิวของบ้าน ฯลฯ ถ้าเจอก็เก็บออกให้หมด เพราะเศษหินเศษปูนที่ว่า เป็นตัวบ่อนทำลายใบมีดตัดหญ้าได้อย่างชะงัด

2. ตัดแต่งไม้พุ่มต่าง ๆ ในบริเวณบ้านให้เสร็จสิ้นก่อนตัดหญ้าเสมอ เก็บกวาดกิ่งใหญ่ ๆ ออกให้หมด ส่วนเศษใบเล็ก ๆ น้อย ๆ ที่ตกอยู่ในสนามหญ้า เอาไว้พอเครื่องตัดหญ้าตัดผ่าน เครื่องที่มีกล่องเก็บหญ้าอยู่ด้วยจะดูดเก็บเศษใบไม้เหล่านี้ไปได้เป็นส่วนใหญ่ เป็นการผ่อนแรงไปได้อีกไม่น้อย ช่วยให้ไม่ต้องทำงานซ้ำซ้อน

เวลาที่เหมาะสำหรับการตัดหญ้าอย่างยิ่งคือเวลาบ่าย สักประมาณบ่ายสามโมง เนื่องเพราะเป็นเวลาที่ใบหญ้าถูกแดดจนน้ำค้างแห้งดีแล้ว ใบหญ้าที่ยังชื้นจะตัดยากกว่าใบหญ้าที่แห้ง และเมื่อตัดเสร็จประมาณ 5-6 โมงเย็น ก็พอดิบพอดีกับเวลาเย็นย่ำ พระอาทิตย์ตกดิน อีกสักพักน้ำค้างก็จะเริ่มลงช่วยให้หญ้าที่ช้ำเพราะเพิ่งถูกตัดฟื้นตัวได้เร็ว

แต่ก็อีกนั่นแหละ พ่อบ้านแม่บ้านยุคนี้ เวลาเป็นของหายากเสียยิ่งกว่าทองคำ บ่ายวันเสาร์อาทิตย์อย่างนี้ ใครก็อยากนอนเอกเขนกอยู่กับบ้านให้หนำใจ ใครจะขยันตัดหญ้าตอนบ่าย ๆ

ก็เลยอนุโลมว่า ตัดหญ้าได้ตามแต่จะสะดวก สะดวก ตอนสาย ๆ ว่าง ๆ ก็ตัดไปเลย หญ้าอาจเหนียวสักนิดก็ทนเอาหน่อย บ่าย ๆ จะได้นั่ง ๆ นอน ๆ ฟังเพลง หรือชวนเพื่อนมาตั้งวงถองกันที่สนามหญ้า ขอแต่ให้ได้ตัดสักเดือนละสองครั้งก็พอแล้ว

ครั้นพอได้ฤกษ์ลงมีด ก็อย่าลืมเช็คความพร้อมของเครื่องเสียก่อน ถ้าเป็นเครื่องใช้น้ำมัน ก็เปิดฝาถังน้ำมันดูว่ามีน้ำมันเหลือพอตัดหญ้าทั้งสนามหรือไม่ ถ้าไม่มีก็รีบไปซื้อมาเตรียมไว้ก่อน เพราะขณะตัด ๆ อยู่แล้วน้ำมันหมด อาจเกิดอาการอารมณ์ค้าง ขัดใจจนไม่อยากตัดต่อ ทิ้งให้ค้างเติ่งอยู่แค่ครึ่งสนามเสียอย่างนั้น

อีกอย่างควรเช็คดูความคมของใบมีดตัดหญ้าเสียหน่อย ปกติ ถ้าหญ้าไม่ยาวมาก และเครื่องตัดแรงดีพอสมควร ใบมีดจะทื่อไปสักนิดก็ไม่เป็นปัญหาต่อการตัด หญ้าที่ตัดอาจจะช้ำไปบ้างก็ไม่ถึงกับเสียหาย แต่ถ้าอยากได้งานที่เนี้ยบ และทำงานได้เร็ว การลับใบมีดก็เป็นสิ่งจำเป็น

ที่นิยมกันทั่วไปคือ ถอดใบมีดไปให้ร้านเครื่องเหล็ก หรือร้านขายต้นไม้ หรือร้านขายเครื่องตัดหญ้าลับใบมีดให้ ร้านพวกนี้เขาจะมีแท่นเจียร์ไว้ลับมีด ใช้เวลาไม่ถึงห้านาทีก็เสร็จ อัตราค่าจ้างก็อยู่กับความเขี้ยวของแต่ละแห่ง หามาตรฐานไม่ค่อยได้ สำหรับผู้เขียนเอง ชอบลับใบมีดเป็นงานอดิเรก ใช้เพียงหินลับมีดก้อนละร้อยกว่าบาทนั่นแหละ ค่อย ๆ ลับไปเรื่อย ๆ ไม่รู้จะรีบร้อนกับชีวิตไปทำไม ลับแบบนี้ได้ทั้งงาน ได้ทั้งฝึกสมาธิเจริญสติ เห็นลับใบมีดเครื่องตัดหญ้าอยู่ดี ๆ ผบ.ทบ. ก็ช่วยอนุเคราะห์ ขนมีดในครัวมาช่วยเพิ่มงานให้อีกหลายเล่ม ก็เลยได้ทำสมาธิกันจนแทบบรรลุมรรคผลเป็นเทพโน่นแน่ะ โบราณเขาว่า คนลับมีดไม่คม มักเป็นคนกลัวเมีย แต่ในกรณีผู้เขียน ดูเหมือนจะเป็นไปในทางตรงข้าม ลับมีดยิ่งคม ก็ยิ่งกลัว.... งานนี้ที่โบราณว่ามาท่าจะใช้ไม่ได้เสียแล้ว

อ้อ เมื่อลับใบมีดแล้ว ไม่ว่าจะจ้างเขาลับหรือลับเอง ก็อย่าลืมเช็คว่าที่ลับมาเรียบร้อยแล้วนั้นใบมีดสมดุลกันหรือไม่ ตรวจสอบได้โดยเอาแท่งดินสอสอดเข้าไปในแกนกลางของใบมีดแล้วยกขึ้นให้ได้ระนาบกับพื้น ดูว่าใบมีดทั้งสองข้างหนักสมดุลกันหรือไม่ ถ้าไม่ก็รีบแก้ไขเสีแต่ตอนนั้นเลย

เอาละ ได้ฤกษ์ก็แล้ว น้ำมันก็มีแล้ว (ไฟฟ้าโดยทั่วไปมีอยู่แล้ว) ใบมีดก็คมแล้ว ไปตัดหญ้ากันเลย

ตามตำราบอกว่า ไม่ควรตัดหญ้าไปในทิศทางเดียวกันทุกครั้ง ควรตัดสลับกันบ้าง เช่น ทุกครั้งตัดจากซ้ายไปขวา มาตัดอีกครั้งให้ตัดจากบนลงล่างบ้าง สลับกันไปมาแบบนี้ เพื่อไม่ให้หญ้าเอนลู่ไปทางเดียวกัน นานเข้าจะทำให้สนามเป็นร่อง น้ำอาจขัง ถ้าทำได้ตามตำราก็ตัดสลับแบบที่ว่าก็ดี แต่โดยทั่วไป บ้านสมัยนี้เนื้อที่ไม่มาก บางสนามก็จะมีแนวบังคับด้านกว้างนิดเดียว ด้านยาวยาวย้วย จะมาตัดแบบที่ว่าก็ไม่สะดวก อันนี้ก็เลยอนุโลมเอาตามความสะดวกก็แล้วกัน อย่ายึดตามตำรามากเกินไปเลย แค่นี้ก็หาเวลาพักผ่อนในวันหยุดยากพอแรงแล้ว

ในระหว่างการตัดหญ้า หากมีเสียงดังผิดปกติเกิดขึ้นที่เครื่องตัด อย่าได้ละเลยเด็ดขาด รีบดับเครื่องและตรวจตราใบมีดใต้เครื่องตัดให้ดีเสียก่อน หากเป็นกรณีเครื่องตัดไปโดนของแข็งอย่างก้อนกรวดก้อนหิน ถ้าหากใบมีดบิ่น ให้หยุดตัดไว้ก่อน แล้วถอดใบมีดไปลับให้เสมอกันทั้งสองด้าน
การฝืนตัดต่อไปในขณะใบมีดบิ่นจนทำให้จุดศูนย์ถ่วงของใบมีดเสียไป จะทำให้เครื่องสั่นผิดปกติ ตัดไปนาน ๆ มือที่จับเครื่องจะชา และยังอาจทำให้เครื่องสึกหรอได้มากกว่าปกติ โดยเฉพาะเครื่องแบบใช้ไฟฟ้า มอเตอร์และอุปกรณ์อื่น ๆ จะพาลเสียหายได้

ในการตัดหญ้า ให้เข็นเครื่องตัดหญ้าไปข้างหน้าเป็นเส้นตรงจากปลายข้างหนึ่งของสนาม แล้วย้อนกลับมายังปลายอีกข้างหนึ่ง โดยแต่ละเที่ยว ควรกะประมาณให้ใบมีดของเครื่องล้ำเข้าไปในแนวเดิมสัก 5-10 เซ็นติเมตร เพื่อให้หญ้าทั้งสองแนวสั้นยาวกลมกลืนกัน เมื่อตัดไปสักพัก ให้ก้มลงมองแนวหญ้าที่ตัดไปแล้ว อาจพบว่ามีบางหย่อมที่เผลอตัดไม่หมด ให้จัดการเสียก่อนย้ายไปตัดที่ใหม่

สำหรับคนที่ใช้เครื่องตัดหญ้าไฟฟ้า ควรพักเครื่องตัดหญ้าของท่านทุก 15-20 นาที เพื่อป้องกันมอเตอร์ร้อนจัดจนเกินไป แม้ว่าเครื่องตัดหญ้าที่ดีจะมีวงจรป้องกันมอเตอร์ไหม้เนื่องจากร้อนจัดแล้วก็ตาม แต่การพักเครื่องเป็นระยะ ก็ช่วยให้อายุการใช้งานของเครื่องยาวนานขึ้นด้วย

ความปลอดภัยในการตัดหญ้า

แม้ว่าเครื่องตัดหญ้าที่ใช้ตามบ้าน ผู้ผลิตจะพยายามออกแบบมาให้ป้องกันอุบัติเหตุจากการดีดกระเด็นของของแข็งที่อาจหลงอยู่ในสนามหญ้ามาแล้วระดับหนึ่ง แต่เพื่อความปลอดภัย ควรสวมรองเท้าบูตในขณะตัดหญ้าเพื่อเพิ่มความปลอดภัยบริเวณเท้าและต้นขาของท่านด้วยจะดีกว่า ผู้เขียนเคยตัดหญ้าอยู่เพลิน ๆ ได้ยินเสียงดังป๊อก ที่เครื่องตัดหญ้า พอหยุดเครื่องสำรวจดู พบว่าใบมีดไปฟาดโดนตะปูเก่า ๆ ดอกหนึ่งที่หลงหูหลงตาอยู่ในสนาม ตะปูโดนใบมีดฟาดกระเด็นไปเสียบทะลุโครงเครื่องตัดหญ้าด้านในอย่างน่าหวาดเสียว ยังนึกเสียวไส้ว่า หากมันกระเด็นผิดทิศผิดทางออกมาเสียบเข้าที่เท้าเข้า ผลคงออกมาน่าสยดสยองกว่านี้อีกมาก ความปลอดภัยในการใช้เครื่องจึงเป็นข้อพึงระวังต้น ๆ ของการตัดหญ้า

หลังการตัดหญ้า

เมื่อตัดหญ้าในสนามเสร็จ อย่าปล่อยให้เศษหญ้าหลงเหลืออยู่ในสนาม แม้จะตัดด้วยเครื่องแบบที่มีกล่องเก็บหญ้าที่สามารถดูดเก็บเศษหญ้าได้เป็นส่วนใหญ่แล้วก็ตาม แต่ก็จะมีเศษหญ้าจากการตัดอีกส่วนหนึ่งตกค้างอยู่ ควรเก็บกวาดเศษหญ้าเหล่านั้นให้เรียบร้อย

สมัยนี้มีเครื่องดูดหญ้าทำงานคล้ายเครื่องดูดฝุ่น แต่จะมีแรงดูดมากกว่า ผลิตออกมาเพิ่มอำนวยความสะดวก แต่ผู้เขียนคิดว่าเกินความจำเป็นสำหรับสนามหญ้าในบ้านอยู่อาศัยทั่ว ๆ ไป ใช้เพียงไม้กวาดทางมะพร้าวกวาดใส่บุ้งกี๋ก็เพียงพอแล้ว เวลากวาดหญ้าในสนาม จะลากไม้กวาดแบบการกวาดบ้านทั่วไปไม่ได้ ต้องกวาดโหย่ง ๆ ลักษณะเดียวกับการเขี่ยเศษหญ้า ค่อย ๆ ตะล่อมให้มารวมกันแล้วจึงโกยใส่บุ้งกี๋

บางคนอาจคิดแบบมักง่ายเข้าข้างตัวเองว่า เศษหญ้าในสนามทิ้งไว้นาน ๆ ก็กลายเป็นปุ๋ยให้หญ้าได้ แต่ในความเป็นจริง ก่อนที่เศษหญ้าเหล่านี้จะย่อยสลายกลายเป็นปุ๋ย มันจะกลายเป็นแหล่งหมักหมมเป็นที่อยู่อาศัยของแมลงศัตรูพืช ทั้งยังติดเสื้อผ้าเลอะเทอะยามที่เรานั่งเล่นในสนาม และปิดกั้นแสงแดดไม่ให้ส่องถึงต้นหญ้าบริเวณนั้น ทำให้หญ้าเหลืองเป็นหย่อม ๆ อีกด้วย

กิจวัตรอีกอย่างหนึ่งหลังตัดหญ้าเสร็จคือ ทำความสะอาดเครื่องตัดหญ้าให้เรียบร้อย ให้พร้อมใช้งานได้ในครั้งต่อไป เศษหญ้าจำนวนมากมักจะจับเป็นคราบอยู่ในตัวเครื่อง ควรใช้เกียงเล็ก ๆ แซะทิ้งไปเสียก่อนที่จะติดแน่นกว่านี้ ทำให้แซะลำบาก จากนั้นให้ทำความสะอาดบริเวณไส้กรองอากาศในกรณีเป็นเครื่องน้ำมัน ให้เอาไส้กรองออกเคาะแล้วจึงเก็บเครื่องเข้าห้องเก็บของ ถ้าเป็นเครื่องไฟฟ้าให้ทำความสะอาดช่องระบายอากาศที่มักจะมีฟองน้ำหนา ๆ ทำหน้าที่เป็นตัวกรอง อย่าให้มีเศษหญ้าติดค้างอยู่ ตรวจดูสายไฟ และม้วนเก็บให้เป็นระเบียบ

ถ้ายังมีเวลาเหลือ ควรรดน้ำสนามหลังตัดหญ้าเสร็จเสียในเย็นนั้นเลย จะช่วยให้หญ้าฟื้นตัวได้เร็วขึ้น

อันสนามหญ้าดูไปก็เหมือนเป็นพนักงานต้อนรับคนแรกของบ้านหลังเก่งของเรา ทั้งยังเป็นตัวบ่งบอกลักษณะนิสัยของเจ้าบ้านได้อย่างดี ถ้าสนามหญ้ารกรุงรัง ขาดการเอาใจใส่ ก็จะประจานถึงความเกียจคร้านและความมักง่ายของเจ้าของบ้าน ตรงข้ามกับสนามที่สวย หญ้าได้รับการตัดแต่งเป็นระเบียบ ผู้มาเยี่ยมเยียนก็จะรู้ได้ทันทีว่า เจ้าของบ้านเป็นพ่อบ้านแม่บ้านที่ขยันหมั่นเพียร เป็นคนรักบ้านรักครอบครัว