ตะลุมพุก

ชื่อพื้นเมือง มะคังขาว มอกน้ำข้าว มะข้าว มะคัง ลุบปุ๊ก ลุมพุก กระลำพุก

ชื่อวิทยาศาสตร์ Tamiladia uliginosa (Retz.) Triveng & Sastre

ชื่อวงศ์ RUBIACEAE

นิเวศวิทยา และการกระจายพันธุ์

ในประเทศ พบขึ้นกระจายตามป่าเบญจพรรณบริเวณใกล้น้ำที่ความสูง 100-800 เมตร จากระดับน้ำทะเล
ในต่างประเทศ พม่า กัมพูชา ลาว เวียดนาม

ลักษณะ ทั่วไป

          ต้นไม้ ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ทรงพุ่มสูง 5-10 เมตร ผลัดใบ ตามต้นมีหนามแหลมยาว กิ่งยาวเป็นรยางค์และมักจะมีหนามออกตรงข้ามเป็นคู่ ๆ เปลือกนอกสีน้ำตาลแดง หรือสีดำคล้ำ เป็นปมขรุขระทั่วไป เปลือกในสีส้มอมเหลือง

          ใบ เป็นใบเดี่ยว รูปไข่กลับออกตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ แต่ละคู่สลับทิศทางและอยู่ชิดกัน่ตามบริเวณปลายกิ่ง เนื้อใบบาง เกลี้ยง มีหูใบ ใบรูปไข่กลับปลายมน โคนใบสอบเข้า เส้นแขนงใบโค้งจดปลายเส้นถัดไปสานสกันเป็นร่างแห แตกออกแบบเรียงสลับ ข้างละ 5-8 เส้น ก้านใบสั้น 0.5 มม. ขอบใบเรียบ

          ดอก ออกเป็นดอกเดี่ยวตามซอกใบ เมื่อบานมีขนาด 3-4.5 ซม. ก้านดอกยาว 1.5-3 ซม. กลีบดอกสีขาว กลิ่นหอม กลีบรองกลีบดอกสีเขียวรูปถ้วย เกสรผู้ติดกับกลีบดอก 5 อัน เกสรเมียอยู่กลางดอก
ผล ทรงกลม ผิวเรียบ ที่ปลายยังคงมีกลีบรองดอกติดอยู่ขนาดกว้าง 2.5 ซม. ยาว 6 ซม. เมื่อแก่สุกเป็นสีเหลือง ก้านผลยาว 0.6-1 ซม. เมล็ดสีเขียวใส
ระยะเวลาการออกดอกและเป็นผล

          ออกดอก ก.ค.-ส.ค.
          ผลแก่ ก.ย.-ต.ค.

          การขยายพันธุ์ เพาะกล้าจากเมล็ด

การใช้ประโยชน์

ด้านเนื้อไม้แปรรูป ใช้ทำด้ามเครื่องมือต่าง ๆ ทำกระสวย ใช้สำหรับกลึง และแกะสลักได้ดี
ด้านสมุนไพร สรรพคุณ
ราก ใช้รักษาโรคบิด
ผล ใช้รักษาโรคบิด
แก่นไม้ ต้มรวมกับมะคังแดง บำรุงกำลัง

ข้อมูลการวิจัยที่สำคัญ

          สารเคมี olean-12-en-28-oic acid,( -L-arabinopyranosyl(1-3)-)-( -D-galactopyranosyl (1-6))-( -D-galactopyranosyl (1-3))-3-( -hydroxy : methyl ester; olean-12-en-28-oic acid, ( -arabinopyranosyl (1-3))-( -D-galactopyranosyl(1-4))-( -D-glucuronopynosyl (1-3)) -3-(-hydroxy: ; olean-12-en-28-oic acid, 3-( -hydroxy; methylester))
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา ไม่มีรายงานการวิจัย