เครื่องปั้นดินเผาในท้องถิ่น

เครื่องถ้วยสันกำแพง

          เครื่องถ้วยสันกำแพงได้รับอิทธิพลมาจากจีนเช่นเดียวกันกับเครื่องถ้วย สุโขทัยและสวรรคโลก เพราะลวดลายที่ ปรากฏบนเครื่องถ้วยชามที่ขุดพบเศษแตกใหม่มีอายุถึงสิ้นราชวงศ์ต้าหมิง ตรงกับสมัย พระเจ้าติโลกราชแห่งเชียงใหม่ มีอายุถึงสิ้นราชวงศ์เชียงราย ( พ.ศ.1948-2101)ซึ่งเป็นสมัยที่อาณาจักร ทางเหนือมีความเจริญที่สุด อุตสาหกรรมสันกำแพงนี้มีอายุได้ไม่นานก็ล้มเลิกหายสาบสูญไป เพราะ ปรากฏใน พงศาวดารพม่า พ.ศ.2101 บุเรงนองตีได้เมืองไทยแล้ว พระองค์ได้เอาศิลปินและช่างฝีมือดี ในการทำของ ต่างๆของเชียงใหม่ไปไว้ที่หงสาวดี ทั้งสิ้นเป็นเหตุให้เครื่องถ้วยสันกำแพงถูก ทอดทิ้งไว้ ไปจนทุกวันนี้

ทำเลที่ตั้งของเตา

          การตั้งเตาเผาการทำการปั้นถ้วยชามนั้นมีอยู่ในตำบลออนใต้ อำเภอสันกำแพงเนื่อง จากบริเวณนี้ใกล้ เส้นทาง ค้าขาย ใกล้วัตถุดิบคือ ดิน และน้ำยาเคลือบ อีกทั้งน้ำท่าก็ บริบูรณ์ รอบๆบริเวณเตามีดินเหนียวพอใช้ปั้น ถ้วยได้ ในท้องลำห้วยแม่ลานได้พบดิน ขาวคล้ายดินเกาลินของจีน น้ำยาที่เขียนลวดลายเส้นสีดำหรือน้ำตาลเเก่ นั้นได้แก่ดิน ตามธรรมชาติซึ่งมีแร่เหล็กปนอยู่ ดินนี้อยู่ที่อำเภอดอยสะเก็ดซี่งอยู่ใกล้กับอำเภอสันกำ แพง ใช้เวลา เดินทางไปมาได้ใน 1 วัน

          เตาเผาสันกำแพงที่พบแล้วประมาณ 23 แห่งตั้งอยู่บริเวณเชิงเขาริมฝั่งแม่น้ำปิงไป ทางทิศตะวันออกห่างจากตัวเมืองเชียงใหม่ ประมาณ 25 กิโลเมตรเตาเผามีขนาด เล็กมาก ( ส่วนใหญ่จะมีขนาดยาวไม่เกิน 3 เมตร ) สร้างแบบเดียวกันกับเตาเผาที่วังเหนือ บางเตา เจาะริมตลิ่งเข้า ไปเป็นโพรง บางเตาสร้างในบริเวณที่ราบ เตาบาง แห่งสร้างด้วยอิฐแต่ก็ มีไม่มากนัก แต่โดยทั่วไปแล้วเตาเผามัก ถูกสร้างขึ้นอย่างง่าย ๆ จากการที่เตาเผาสันกำแพงมีขนาดเล็กและสร้างอย่างง่ายๆ ไม่พิถีพิถันนักทำ ให้ของ ที่ได้มีคุณภาพที่แตกต่างกันมาก อัตราการ สูญเสีย ค่อนข้างสูง บางชิ้นสวยงามมาก บาง ชิ้นเสียหายต้องทิ้ง การควบคุมอากาศและอุณหภูมิ ภายในเตาเป็นเรื่องของโชคมากกว่า การทำได้ด้วย ความชำนาญ และเนื่องจากขาดความชำนาญ ในการควบคุมอากาศและ อุณหภูมิภายในเตาเผา ทำให้เตาเผามักยุบหรือ ทรุดตัวเสมอ พบเตา ที่ยุบลงและมีภาชนะ อยู่ภายในถูกทิ้งร้างอยู่มาก ซึ่งเป็นหลักฐานที่ แสดง ให้เห็นถึงปัญหาการผลิต แต่ก็พบ เครื่องปั้นดินเผาสันกำแพง กระจายอยู่ทั่วไปในเขตจังหวัดภาคเหนือ แสดงว่าของที่ผลิต จากเตาสันกำแพงเป็นที่นิยมกันมาก

ลักษณะเครื่องถ้วยสันกำแพง

           เครื่องถ้วยสันกำแพงมีฝีมือหยาบกว่าเครื่องถ้วยเวียงกาหลง สวรรคโลกและ สุโขทัย เพราะเป็นดินชนิดหยาบมีทรายปนและไม่ได้กรองดินเสียก่อน การเคลือบ ส่วนใหญ่มีผิวด้านไม่ขึ้นเงาเป็นมัน มีตั้งแต่เหลืองถึงเขียวอ่อน บางชนิดเคลือบสี

          น้ำตาลเข้ม เครื่องถ้วยสันกำแพงจะมีความหนากว่าของเวียงกาหลง เนื่องจากดิน ไม่ดี ลวดลายส่วนมากเป็นรูปลายดอกไม้ กอบัว รูปปลาซึ่งสืบเนื่องมา จาก ครื่องหมาย "หยิน" และ "หยาง"ของจีน ลวดลายส่วนใหญ่คล้ายกับลวดลายของ จีนสมัย ต้นๆ ของราชวงศ์ต้าหมิง