ลอยกระทงสาย ไหลประทีปพันดวง เอกลักษณ์หนึ่งเดียวของชาวตาก

 
  
ค่อย ๆ ปล่อยกระทงกะลาทีละใบ ในระยะห่างเท่าๆกัน ไม่ได้ใช้เชือกมัดติดกันแต่อย่างใด
 
 
       เหตุที่คนตากนิยมนำกะลามาทำกระทง ไม่ใช้ใบตองเหมือนที่อื่นก็อาจเป็นเพราะ ชาวเมืองตากนิยมกิน“เมี่ยง” เป็นประจำหลังอาหารหรือเป็นอาหารว่าง นอกจากนี้ยังขายเป็นสินค้าพื้นเมืองจนเป็นที่นิยมทั่วไปในภาคเหนือ โดยการทำเมี่ยงนั้นจะมีมะพร้าวเป็นส่วนประกอบที่สำคัญ เมื่อเอาเนื้อไปทำเมี่ยง ตัวกะลาที่มีเหลือจำนวนมากถ้าทิ้งไว้เฉยๆ ก็ไม่ได้ใช้ประโยชน์ ชาวตากจึงนำกะลาไปประยุกต์ทำเป็นกระทง
      
       โดยจะนำกะลามาขัดถูให้สะอาด ตกแต่งลวดลายสวยงาม ภายในกะลาใส่ด้ายดิบที่ฟั่นเป็นรูปตีนกา แล้วหล่อด้วยเทียนขี้ผึ้งซึ่งนำมาจากเทียนจำนำพรรษา ที่พระสงฆ์ได้จุดเพื่อทำพิธีสวดมนต์ในโบสถ์วิหารตลอดสามเดือน หลังจากออกพรรษาชาวบ้านจะนำเทียนพรรษาเหล่านั้นมาหล่อตีนกา ซึ่งถือว่าเป็นของสิริมงคล ทั้งนี้การจุดไฟที่ด้ายซึ่งฟั่นเป็นรูปตีนกานั้นถือเป็นความเชื่อของชาวบ้านที่ว่า แสงไฟจะสร้างความสว่างไสวให้กับชีวิตของตน
      
       รูปแบบของกระทงสายจะประกอบด้วย "กระทงนำ" หรือ "ผ้าป่าน้ำ" ซึ่งเป็นกระทงขนาดใหญ่ทำด้วยต้นกล้วยตกแต่งด้วยดอกไม้ ธูปเทียน และธงจากกระดาษแก้วหลากสีสัน ตัดเป็นลวดลายต่างๆ ใส่หมากพลู บุหรี่ ขนม ผลไม้ และเศษสตางค์ เพื่อเป็นพุทธบูชาต่อสายน้ำปิง
      
       จากนั้นผู้เฒ่าผู้แก่ก็จะขอขมาแม่น้ำปิง ที่ในแต่ละปีทิ้งของเสีย สิ่งปฏิกูลลงไป ก่อนที่จะปล่อยกระทงนำลงสู่แม่น้ำ ตามด้วย "กระทงกะลา" จำนวน 1,000 ใบ ที่จุดไฟแล้ววางลงน้ำ โดยค่อย ๆ ปล่อยทีละใบ ให้ไหลลงสู่ลำแม่ปิงในระยะห่างเท่าๆกัน จนดูเหมือนกะลาทั้งหมดผูกติดกันหมดเมื่อกะลาหรือกระทงมีมากใบขึ้น ไฟที่ระยิบระยับจากตีนกาก็จะส่องแสงต่อเนื่องกันเป็นสายดูสวยงาม โดยจะมี "กระทงปิดท้าย" ซึ่งมีลักษณะคล้ายกระทงนำ แต่ขนาดเล็กกว่า เพื่อเป็นสัญลักษณ์ให้รู้ว่าได้สิ้นสุดการลอยของสาย

 
 
12-17 พ.ย.นี้ที่ลำน้ำปิงเมืองตากจะคึกคักไปด้วยงาน ลอยกระทงสาย ไหลประทีปพันดวง
 
 
       ซึ่งการลอยกระทงสายของชาวตากนี้ ถือเป็นงานประเพณีที่นำเอาพระพุทธศาสนา ภูมิปัญญาชาวบ้าน งานศิลปวัฒนธรรม มาผสานหล่อหลอมรวมกันอย่างลงตัวกลายเป็นรูปแบบที่โดดเด่น ทั้งยังสร้างความสามัคคีและความสุขให้กับชาวบ้าน เพราะในขณะที่กระทงสายสร้างสีสันให้กับลำน้ำปิง ที่ริมฝั่งชาวบ้านก็ร่วมสร้างสีสันให้กระทงสายด้วยการร้องรำทำเพลง ที่แสดงออกถึงวัฒนธรรมไทยเป็นที่สนุกสนาน
      
       คุณป้าถุงเงิน เล่าว่า "พอถึงวันลอยกระทงเราจะสนุกกันมาก ชาวบ้านพร้อมใจกันตื่นแต่เช้าตรู่ พวกผู้หญิงจะช่วยกันฟั่นด้ายสายสิญจน์เป็นรูปตีนกา ส่วนพวกผู้ชายก็จะช่วยกันขัดแต่งกะลามะพร้าวให้สวยงาม ทำให้ได้เห็นความสมัครสมานเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันของชุมชนต่าง ๆ ทั้งปู่ ย่า ตา ยาย ลูกเด็ก เล็กแดง ที่มาดูมาชมกัน มันชื่นใจบอกไม่ถูก"

 
 
ลอยกระทงนำหรือผ้าป่าน้ำเพื่อเป็นพุทธบูชาต่อสายน้ำ
 
 
       ยิ่งในระยะหลังที่มีการจัดการแข่งขันอย่างยิ่งใหญ่ ชิงถ้วยพระราชทานพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว โดยมีกติกา คือ ชุมชนใดปล่อยกระทงเป็นสายติดต่อกันได้ยาวเป็นสายสม่ำเสมอสวยงามที่สุดและใช้เวลาตามที่กำหนด ก็จะเป็นผู้ชนะในปีนั้นๆ ซึ่งยิ่งมีผู้เข้าแข่งขันมาก ลำน้ำปิงก็จะยิ่งดูเป็นสายยาวระยิบระยับหลายสาย ผสานกับเสียงเชียร์และเสียงดนตรีของกลุ่มชาวบ้าน ความคึกคักสนุกสนานก็ยิ่งมีมากขึ้น นับเป็นภาพและบรรยากาศที่สวยงามน่าดู
      
       ครูเพชร ศิริชัย เทียนทอง ซึ่งเคยเป็นหนึ่งในคณะกรรมการ บอกว่า การเตรียมทีมเข้าแข่งขันนั้นอย่างน้อยไม่ต่ำกว่าครึ่งปี เนื่องจากการลอยกระทงสายจะต้องทำกันอย่างเป็นจังหวะพร้อมเพรียงกัน และจะดูที่ลวดลายของกระทง ดูระเบียบของกระทงด้วยว่ากระทงตามจะแซงกระทงนำ หรือกระทงปิดท้ายจะแซงกระทงตามหรือไม่ ซึ่งคนปล่อยกระทงนั้นจะต้องรู้จักล่องน้ำเป็นอย่างดี เพื่อที่เวลาปล่อยกระทงได้ไหลลอยเป็นเส้นสายเดียวกันดูสวยงาม
      
       คุณสุชิน สายทอง หรือ"ลุงตุ๋ย"หัวหน้าทีมจากชุมชนท่าแค ที่เคยได้รับรางวัลชนะเลิศมาแล้ว ได้เล่าถึงเคล็ดไม่ลับในการทำทีมให้คว้าแชมป์ว่า "ก่อนเราจะมาแข่งจริง เราได้ซ้อมการลอยกระทงสายก่อนในคลองแถวชุมชน ในส่วนของแสงไฟก็มีเทคนิคในการฟั่นและหยอดเทียน คือบางช่วงไฟจะหรี่ส่วนบางช่วงไฟจะสว่างลุกโชน ซึ่งเมื่อมองดูไกลจะมีจังหวะที่สวยงาม"

 
 
กระทงกะลาที่ภายในใส่ด้ายดิบที่ฟั่นเป็นรูปตีนกาแล้วหล่อด้วยเทียนขี้ผึ้ง
 
 
       จากความเชื่อเพื่อขอขมาลำน้ำผสานกับวิถีปฏิบัติของชาวบ้านที่มีต่อเนื่องมายาวนาน ก่อเกิดเป็นประเพณีที่เป็นเอกลักษณ์หนึ่งเดียวในไทย "ลอยกระทงสายไหลประทีปพันดวง" จึงเป็นงานที่ได้รับการกล่าวขานกันมากในระยะหลัง
      
       สำหรับใครอยากสัมผัสบรรยากาศอันน่าตื่นใจของกระทงสาย จึงน่าจะหาโอกาสแวะไปชมความงามแห่งสายน้ำนี้ได้ด้วยตาตัวเอง โดยในปีนี้ได้กำหนดจัดงานในระหว่างวันที่ 12-17 พฤศจิกายนนี้ ที่บริเวณริมสายธาร ลานกระทงสาย เชิงสะพานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ ริมน้ำปิง จ. ตาก ในงานก็ยังมีกิจกรรมมากมายให้ได้ชมและร่วมสนุกด้วย
      
       ซึ่งในปีนี้ การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) ยังได้ผนวกโปรแกรมการท่องเที่ยวงานลอยกระทงจังหวัดตากเป็นศูนย์กลางท่องเที่ยวงานประเพณีลอยกระทงของภาคเหนือ เพราะนักท่องเที่ยวสามารถที่จะเดินทางต่อไปยังงานลอยกระทงเผาเทียนเล่นไฟที่จังหวัดสุโขทัย และลอยกระทงงานยี่เป็งเยือนถิ่นล้านนาในจังหวัดเชียงใหม่
      
       * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
      
       สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่สำนักงานเทศบาลเมืองตาก โทร.0-5551-7458 และที่ ททท. ภาคเหนือ เขต 4 โทร.0-5551-4341-3